Giải ngân vốn đầu tư công: Tiền vẫn “nằm kho” vì điểm nghẽn

Nhiều nơi giải ngân dưới 10%

Theo số liệu của Bộ Tài chính vừa công bố, tỷ lệ ước giải ngân vốn kế hoạch 6 tháng đầu năm 2022 đạt 27,75% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, giảm nhẹ so với cùng kỳ năm 2021 (29,02%). Trong đó vốn trong nước đạt 29,06% (cùng kỳ năm 2021 đạt 31,75%), đáng chú ý vốn nước ngoài mới đạt hơn 9% so với kế hoạch được giao.

Có 7 bộ và 12 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 35%. Có 40/51 bộ và 25/63 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 25%, trong đó có 25 bộ và 1 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 10% (trong đó 4 bộ chưa giải ngân kế hoạch vốn).

Trong khi nền kinh tế đang ở giai đoạn phục hồi, nhu cầu đầu tư phát triển, đầu tư công đang trở thành động lực vô cùng quan trọng cần được thúc đẩy. Vì thế, không chỉ yêu cầu kiểm điểm với đơn vị không hoàn thành kế hoạch, Thủ tướng đã phải lập 6 tổ công tác thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công.

Các địa phương cho rằng, việc chậm giải ngân vốn đầu tư công ngoài yếu tố khách quan như: Tăng giá nguyên vật liệu, thì gặp phải những vướng mắc trong triển khai quy trình thủ tục kéo dài, GPMB... Nhưng theo Bộ Tài chính yếu tố chủ quan, chủ yếu là do con người, và khâu tổ chức thực hiện là nguyên nhân chính.

Tại phiên giải trình Quốc hội, các ý kiến cũng đánh giá tại sao cùng một cơ chế, một thủ tục nhưng có đơn vị giải ngân hiệu quả, có đơn vị lại chậm trễ, không giải ngân được đồng nào. Thực tế là trong năm 2021, mặc dù giải ngân vốn đầu tư công đạt tỷ lệ đáng khích lệ với 95,1% nhưng vẫn có những bộ ngành, địa phương đạt tỷ lệ giải ngân ở mức thấp. Trong đó có 26 bộ, ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 70%, cá biệt có 5 bộ ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 20%.

Bộ KH&ĐT cũng thẳng thắn chỉ rõ nguyên nhân từ việc chuẩn bị dự án, thẩm định, tư vấn mất nhiều thời gian, chất lượng lập dự án chưa tốt dẫn đến khi triển khai phải điều chỉnh, mất thời gian làm thủ tục. Ngoài ra, có nguyên nhân chủ đầu tư, nhà thầu yếu về năng lực; có tình trạng bộ, ngành thiếu phối hợp, chậm giải quyết vướng mắc, khó khăn cho các địa phương.

Sớm điều chuyển vốn

Năm nay khối lượng giải ngân vốn đầu tư công rất lớn, trên 700.000 tỷ đồng, tăng khoảng 200.000 tỷ đồng so với những năm trước. Các tổ công tác của Thủ tướng vừa kết thúc các cuộc kiểm tra trực tiếp tới địa phương để nắm bắt tình hình, giải quyết những khó khăn, vướng mắc nhằm thúc đẩy tiến độ này.

Đại diện các tổ công tác cũng yêu cầu các đơn vị kiên quyết khắc phục tình trạng khi đưa vào danh mục đầu tư dự án chưa hoàn thiện thủ tục; thực hiện dứt điểm GPMB trước khi triển khai dự án; rà soát, kiện toàn năng lực các ban quản lý dự án.

Để kịp thời tháo gỡ vướng mắc, cũng như đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công nói chung và vay nước ngoài cho các dự án đầu tư, thời gian tới, Bộ Tài chính khuyến nghị các bộ, ngành, địa phương cần tập trung chỉ đạo đẩy mạnh giải ngân các dự án đầu tư có tiềm năng giải ngân, các dự án đã hoàn tất các thủ tục đầu tư, công tác đấu thầu, phê duyệt hợp đồng. Nếu khả năng quá chậm, khó hoàn thành khối lượng dự án theo tiến độ đặt ra, các bộ, ngành, địa phương phải cắt giảm, chuyển giao kế hoạch vốn đã được giao.

Với phần kế hoạch vốn còn lại sau khi đã được điều chỉnh giảm, người đứng đầu các bộ, ngành cam kết giải ngân hết 100%; bố trí đủ vốn đối ứng để thanh toán theo dự toán được giao; phối hợp với Bộ KH&ĐT, Bộ Tài chính để giải quyết các vướng mắc phát sinh…

Bộ Tài chính sẽ tiếp tục phối hợp tháo gỡ khó khăn, quyết liệt thực hiện đồng bộ các giải pháp đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công. Đồng thời, ứng dụng công nghệ thông tin hơn nữa trong giải ngân vốn ODA, vay ưu đãi và trao đổi với nhà tài trợ phối hợp xử lý nhanh các hồ sơ giải ngân...

Một số địa phương, chuyên gia đề xuất Bộ Tài chính sớm có giải pháp, cơ chế, hướng dẫn tháo gỡ khó khăn khi giá vật liệu xây dựng tăng cao. Hiện, Bộ KH&ĐT, Bộ Tài chính cũng như một số cơ quan đều ủng hộ việc tách GPMB ra khỏi dự án tổng thể để có thể triển khai sớm và chủ động hơn. Song, theo GS Đặng Hùng Võ, cần có tiêu chí phù hợp để phân loại đối với các dự án thường vướng mắc GPMB, từ đó có giải pháp hiệu quả hơn.

Cam kết từ địa phương

Tính đến cuối tháng 6/2022, giải ngân vốn đầu tư công năm 2022 của TP Hồ Chí Minh mới chỉ đạt 17% trong tổng kế hoạch vốn được giao là hơn 31.943 tỷ đồng. UBND TP Hồ Chí Minh đã chỉ đạo người đứng đầu các ban ngành, quận huyện, các chủ đầu tư hoàn thành giải ngân vốn đầu tư công của cơ quan, đơn vị mình; đôn đốc các nhà thầu thực hiện nghiêm quy định về thanh toán, quyết toán giá trị công trình và chịu trách nhiệm toàn diện về thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn.

Đồng thời, tổ chức hội nghị giao ban rà soát, kiểm tra tiến độ giải ngân các dự án đầu tư công định kỳ hàng tháng nhằm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc của đơn vị đảm bảo các dự án triển khai đúng thời gian thực hiện đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, tránh để xảy ra tình trạng “ngâm” vốn dẫn đến phải điều chỉnh thời gian thực hiện dự án.

Đại diện lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh cho biết, thời gian tới, địa phương gắn trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị với kết quả giải ngân, coi đây là căn cứ quan trọng để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ năm 2022, là căn cứ để đánh giá năng lực cán bộ, bình xét thi đua khen thưởng, kỷ luật đối với cá nhân, tổ chức.

Tại Hội nghị lần thứ 8, xem xét, cho ý kiến về một số nội dung quan trọng, đặc biệt là thông qua Chương trình hành động của Thành ủy Hà Nội thực hiện Nghị quyết số 15-NQ/TƯ ngày 5/5/2022 của Bộ Chính trị khóa XIII về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng nêu rõ: Thực trạng hiện nay, có một số dự án đã được bố trí vốn nhưng do nhiều nguyên nhân không thể đảm bảo tiến độ giải ngân. Song cũng có một số dự án có nhu cầu bổ sung vốn để đẩy nhanh tiến độ.

Theo Bí thư Thành ủy, căn cứ tình hình thực tiễn nêu trên và các quy định hiện hành của pháp luật, Ban Cán sự đảng UBND TP Hà Nội đề xuất điều chỉnh Kế hoạch đầu tư công năm 2022, đồng thời cập nhật, điều chỉnh vào Kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm 2021 - 2025 ngân sách cấp TP. Nhất là các giải pháp có tính đột phá cho các “điểm nghẽn” có tính chủ quan trong chỉ đạo điều hành giải ngân vốn đầu tư công của các cấp, các ngành, để đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của TP.

Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái Trần Huy Tuấn cam kết: "Chúng tôi ưu tiên bố trí vốn cho các dự án có tốc độ giải ngân tốt, còn hiện nay với các DN, nhà thầu vi phạm hợp đồng, chúng tôi sẽ xử lý nghiêm minh".

Bên cạnh sự chủ động tích cực của các địa phương trong việc bám sát nhiệm vụ và kế hoạch giải ngân vốn, các chuyên gia cho rằng trách nhiệm trước hết phải là của cơ quan quản lý nhà nước được Thủ tướng giao tham mưu về vấn đề này là Bộ KH&ĐT, Bộ Tài chính, ngành KH&ĐT các địa phương…

Trong bối cảnh vừa triển khai kế hoạch đầu tư công, vừa phải thực hiện chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, nếu không quyết tâm thực hiện, không kịp thời tháo gỡ thì không thể hấp thụ vốn, ảnh hưởng tới mục tiêu kế hoạch mà Chính phủ đặt ra. Cần phải thực hiện nghiêm chức năng nhiệm vụ, không chỉ phân bổ vốn mà đôn đốc, kiểm tra, giám sát, sử dụng sao cho hiệu quả đồng vốn.

Thủ tướng đã rất quyết liệt về vấn đề này, song cần có liều thuốc đủ mạnh, thực hiện nghiêm các quy định và chỉ đạo của Thủ tướng, Chính phủ để nâng cao hiệu quả giải ngân vốn đầu tư công.