Hết thời doanh nghiệp “mỏng vốn, dày vay”

Theo quy định mới, doanh nghiệp chỉ được phát hành trái phiếu riêng lẻ khi tổng nợ phải trả không vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu nhằm giảm thiểu rủi ro tài chính và tăng cường bảo vệ nhà đầu tư. Ảnh: C.V

Trao đổi với PV Báo Thanh tra, ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi nhận định, đây là bước ngoặt quan trọng trong quá trình tái cấu trúc thị trường trái phiếu doanh nghiệp sau những biến động mạnh giai đoạn 2022 - 2023.

Ông Huy nói: “Tôi cho rằng quy định mới về tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu là một bước đi cần thiết và có tầm nhìn xa, thể hiện quyết tâm đưa thị trường tài chính Việt Nam tiệm cận chuẩn mực toàn cầu, vừa đảm bảo kiểm soát rủi ro, vừa tạo nền tảng cho huy động vốn hiệu quả và bền vững”.

+PV: Ông nhìn nhận như thế nào về ý nghĩa của quy định giới hạn tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu trong việc nâng cao an toàn tài chính và thúc đẩy doanh nghiệp phát hành trái phiếu theo hướng minh bạch, bền vững hơn?

-CEO Nguyễn Quang Huy: Đây là một chủ trương chiến lược và nhất quán nhằm nâng cao kỷ luật tài chính, đồng thời chuẩn hóa cấu trúc vốn của doanh nghiệp. Trên thực tế, không ít doanh nghiệp đã dựa chủ yếu vào nợ, đặc biệt là nợ phát sinh từ kênh trái phiếu riêng lẻ, nơi có mức độ giám sát lỏng lẻo và công bố thông tin hạn chế, dẫn đến rủi ro hệ thống đáng kể cho thị trường vốn.

Việc áp dụng giới hạn tỷ lệ nợ không vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu là một “chốt chặn kỹ thuật”, giúp bảo vệ nhà đầu tư và giữ ổn định cho hệ thống tài chính quốc gia. Về bản chất, quy định này buộc doanh nghiệp phải minh bạch hơn, tự chịu trách nhiệm hơn và hướng đến mô hình quản trị tài chính lành mạnh, bền vững.

Đồng thời, đây cũng là bước đi quan trọng nhằm tiệm cận các thông lệ quốc tế và tiêu chuẩn tài chính của các quốc gia phát triển.

-PV: Theo ông, việc siết điều kiện phát hành trái phiếu có thể làm tăng niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường không? Những yếu tố nào cần đi kèm để chính sách này phát huy hiệu quả?

-CEO Nguyễn Quang Huy: Câu trả lời là có. Việc siết điều kiện phát hành sẽ giúp gia tăng đáng kể niềm tin của cả nhà đầu tư cá nhân lẫn tổ chức đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Khi các rủi ro được kiểm soát chặt chẽ, nhà đầu tư sẽ quay trở lại thị trường với tâm thế an tâm hơn và sẵn sàng cam kết nguồn vốn dài hạn.

Tuy nhiên, để chính sách thực sự phát huy hiệu quả, cần đồng thời triển khai một loạt yếu tố hỗ trợ. Trước hết là xây dựng hệ sinh thái thông tin minh bạch, với các nền tảng công khai dữ liệu tài chính doanh nghiệp, lịch sử phát hành và kết quả đánh giá tín nhiệm. Cùng với đó, cần khuyến khích doanh nghiệp thực hiện xếp hạng tín nhiệm một cách độc lập để nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy. Bên cạnh đó, việc thiết lập cơ chế bảo vệ nhà đầu tư rõ ràng hơn, như phân loại nhà đầu tư và yêu cầu doanh nghiệp công bố kế hoạch sử dụng vốn cụ thể, cũng đóng vai trò then chốt. Đồng thời, cần nâng cao vai trò của các đơn vị kiểm toán, tổ chức tư vấn phát hành và ngân hàng giám sát dòng tiền nhằm kiểm soát chặt chẽ nguồn vốn sau phát hành.

Chỉ khi các yếu tố này được triển khai đồng bộ, thị trường trái phiếu doanh nghiệp mới có thể phát triển một cách lành mạnh và bền vững.

+PV: Ông đánh giá thế nào về tác động của quy định giới hạn “tổng nợ không vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu” đối với hoạt động phát hành trái phiếu riêng lẻ, đặc biệt trong bối cảnh thị trường vốn đang dần phục hồi sau giai đoạn bất ổn vừa qua?

-CEO Nguyễn Quang Huy: Trong ngắn hạn, quy định này sẽ tạo ra áp lực không nhỏ đối với các doanh nghiệp đang phụ thuộc nhiều vào vốn vay, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp bất động sản hoặc những đơn vị có cơ cấu tài chính chưa thực sự lành mạnh. Một số doanh nghiệp có thể gặp khó khăn tạm thời trong việc phát hành trái phiếu, kéo theo sự thu hẹp nguồn vốn trên thị trường.

Tuy nhiên, xét về trung và dài hạn, đây lại là một bước thanh lọc tích cực. Chỉ những doanh nghiệp có năng lực tài chính thực sự và chiến lược phát triển rõ ràng mới đủ điều kiện tồn tại và huy động vốn thành công. Từ đó, thị trường trái phiếu riêng lẻ sẽ phát triển theo hướng bền vững hơn, chất lượng hơn và từng bước lấy lại niềm tin từ phía nhà đầu tư.

+PV: Việc siết chặt điều kiện phát hành có thể tạo động lực để doanh nghiệp nâng cao năng lực tài chính nội tại. Ông đánh giá tiềm năng thay đổi này sẽ tác động tích cực như thế nào đến cấu trúc vốn và chiến lược tài chính dài hạn của doanh nghiệp Việt Nam?

-CEO Nguyễn Quang Huy: Việc bị giới hạn tỷ lệ đòn bẩy tài chính sẽ buộc doanh nghiệp phải quay trở lại củng cố nội lực, thông qua các biện pháp như tăng vốn chủ sở hữu, cơ cấu lại tài sản, tối ưu dòng tiền hoạt động và minh bạch thông tin tài chính.

Về dài hạn, các doanh nghiệp sẽ dần chuyển dịch từ mô hình tăng trưởng dựa vào vay nợ sang mô hình phát triển dựa trên hiệu quả đầu tư, năng suất lao động và vốn thực chất. Quá trình này sẽ góp phần thúc đẩy quản trị tài chính nội tại tốt hơn, lập kế hoạch vốn chuyên nghiệp hơn, tối ưu hóa hiệu suất sử dụng vốn và xây dựng mối quan hệ bền vững với nhà đầu tư cũng như các tổ chức xếp hạng tín nhiệm.

+PV: Quy định mới sẽ ảnh hưởng thế nào đến kế hoạch huy động vốn của các doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm có nhu cầu vốn lớn như bất động sản, hạ tầng, năng lượng, thưa ông?

-CEO Nguyễn Quang Huy: Các ngành này vốn đặc thù sử dụng đòn bẩy tài chính cao, thời gian hoàn vốn dài và phụ thuộc lớn vào kênh trái phiếu riêng lẻ. Vì vậy, quy định mới chắc chắn sẽ buộc họ phải điều chỉnh chiến lược huy động vốn theo hướng bền vững hơn.

Cụ thể, doanh nghiệp sẽ cần tái cấu trúc toàn diện kế hoạch huy động vốn; tăng cường vốn chủ sở hữu thông qua các phương án như IPO hoặc M&A; chuyển hướng sang phát hành trái phiếu công khai có xếp hạng tín nhiệm rõ ràng; đồng thời chủ động tìm kiếm các đối tác tài chính chiến lược như quỹ đầu tư hoặc định chế tài chính quốc tế.

Dù tạo ra không ít thách thức trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, những thay đổi này sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng nền tảng tài chính ổn định hơn và nâng cao khả năng kiểm soát rủi ro.

+PV: Từ góc độ chính sách, ông có khuyến nghị gì nhằm hoàn thiện quy định này trong quá trình xây dựng nghị định hướng dẫn hoặc tổ chức thực thi? Làm sao để cân bằng giữa kiểm soát rủi ro và tạo điều kiện cho doanh nghiệp huy động vốn hợp pháp, minh bạch?

-CEO Nguyễn Quang Huy: Từ góc độ chính sách, cần có một số điều chỉnh để vừa kiểm soát được rủi ro, vừa tạo không gian cho doanh nghiệp huy động vốn hiệu quả và minh bạch hơn.

Trước hết, cần thiết kế ngưỡng áp dụng linh hoạt, cho phép một số ngành đặc thù như hạ tầng hoặc năng lượng sạch được nới giới hạn tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu nếu có bảo lãnh tín dụng hoặc được các tổ chức xếp hạng tín nhiệm uy tín đánh giá cao.

Thứ hai, nên thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu công khai song song với thị trường trái phiếu riêng lẻ, nhằm khuyến khích doanh nghiệp phát hành theo hướng minh bạch hơn, tăng cường khả năng giám sát.

Bên cạnh đó, cần đa dạng hóa các sản phẩm tài chính thay thế như trái phiếu xanh, trái phiếu xã hội, tài trợ chuỗi cung ứng…, để doanh nghiệp không quá phụ thuộc vào trái phiếu truyền thống.

Cuối cùng, việc cải thiện công tác truyền thông và giáo dục tài chính cho nhà đầu tư cá nhân là rất quan trọng, nhằm giảm thiểu tình trạng “tâm lý bầy đàn” trong những giai đoạn thị trường biến động mạnh.

+PV: Ngoài các nội dung đã trao đổi, ông có điều gì muốn chia sẻ thêm?

-CEO Nguyễn Quang Huy: Một thị trường vốn phát triển bền vững không thể chỉ dựa vào chính sách quản lý vĩ mô, mà cần được xây dựng trên nền tảng hiểu biết và trách nhiệm từ cả hai phía, nhà đầu tư và doanh nghiệp.

Vì vậy, về mặt chiến lược dài hạn, cần đầu tư mạnh vào giáo dục tài chính cá nhân, bắt đầu từ chương trình giáo dục phổ thông và các khóa đào tạo ngắn hạn do các đơn vị được cấp phép, uy tín triển khai. Song song đó, cần phát triển các trung tâm tư vấn tài chính cộng đồng nhằm hỗ trợ nhà đầu tư hiểu đúng và tham gia thị trường một cách hiệu quả, có trách nhiệm.

Về phía doanh nghiệp, những đơn vị phát hành trái phiếu cần chủ động xây dựng thương hiệu niềm tin với nhà đầu tư thông qua việc công khai kế hoạch sử dụng vốn, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, chuẩn hóa báo cáo tài chính và thiết lập mối quan hệ bền chặt với các tổ chức xếp hạng tín nhiệm.

Chỉ khi cả doanh nghiệp và nhà đầu tư cùng trưởng thành về mặt tài chính, thị trường trái phiếu mới thực sự vững vàng, lành mạnh và có thể đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế quốc gia.

+PV: Xin trân trọng cảm ông!