Hội nhập để bứt phá: Từ “định hướng thứ năm” đến chương trình hành động của toàn hệ thống

Tổng Bí thư Tô Lâm tại Lễ kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành Giáo dục và khai giảng năm học 2025 – 2026. Ảnh: Bộ Giáo dục và Đào tạo

Hội nhập – yêu cầu tất yếu trong kỷ nguyên mới

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư và sự chuyển động nhanh chóng của tri thức toàn cầu, việc “đẩy mạnh hội nhập quốc tế trong giáo dục” trở thành yêu cầu tất yếu. Như Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, hội nhập là để học hỏi tinh hoa, thu hẹp khoảng cách, lan tỏa chuẩn mực, đồng thời khẳng định bản sắc Việt Nam. Đó không phải là sự mở cửa thụ động, mà là sự chủ động, tự tin bước vào dòng chảy chung của thế giới.

Tinh thần ấy phù hợp với tầm nhìn chiến lược mà Nghị quyết số 71-NQ/TW (22/8/2025) của Bộ Chính trị đã xác lập về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Nghị quyết đặt mục tiêu nâng hạng đại học Việt Nam, hiện đại hóa giáo dục phổ thông, thúc đẩy chuyển đổi số, gắn đào tạo với nhu cầu thị trường lao động và hội nhập quốc tế sâu rộng. Trong khi đó, Nghị quyết số 57-NQ/TW (22/12/2024) xác định khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực phát triển quốc gia. Hai nghị quyết cùng nhau tạo nên “song trụ” chính sách, đặt hội nhập giáo dục ở vị trí trung tâm của chiến lược phát triển đất nước.

Hội nhập quốc tế trong giáo dục không chỉ dừng ở việc ký kết hợp tác hay gửi học sinh, sinh viên ra nước ngoài. Đó là tiến trình toàn diện: Quốc tế hóa chương trình, chuẩn hóa đầu ra, công nhận tín chỉ, nâng chuẩn đội ngũ, tạo môi trường học thuật quốc tế ngay trong nước. Quan trọng hơn cả, hội nhập phải đi đôi với giữ vững tính độc lập, tự chủ và bản sắc văn hóa dân tộc.

Từ định hướng đến hành động đến những giải pháp cụ thể

Để biến định hướng thứ năm thành hiện thực, cần triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp, gắn kết chặt chẽ với tám định hướng còn lại mà Tổng Bí thư đã nêu.

Thứ nhất, quốc tế hóa chương trình và đánh giá chất lượng. Việc đối sánh chương trình đào tạo với khung chuẩn quốc tế, áp dụng kiểm định ngoài bởi các tổ chức uy tín sẽ là thước đo khách quan, minh bạch. Đây cũng là cơ sở để công nhận tín chỉ và bằng cấp lẫn nhau, giúp người học dễ dàng di chuyển trong không gian giáo dục toàn cầu.

Thứ hai, mở rộng liên kết đào tạo và nghiên cứu. Từ phổ thông đến đại học, cần thúc đẩy các chương trình song ngữ, song bằng, đồng hướng dẫn nghiên cứu, phòng thí nghiệm chung với đối tác quốc tế. Ở bậc đại học, các chương trình hợp tác với doanh nghiệp, tập đoàn công nghệ toàn cầu sẽ đưa sinh viên tiếp cận trực tiếp với thực tiễn đổi mới sáng tạo.

Thứ ba, thu hút nhân tài quốc tế và kiều bào. Đây là nguồn lực quan trọng để nâng chuẩn nghiên cứu và giảng dạy. Cần có cơ chế linh hoạt để mời giảng viên, chuyên gia quốc tế tham gia giảng dạy, đồng thời tạo điều kiện cho nhà khoa học trẻ Việt Nam ra nước ngoài nghiên cứu rồi trở về đóng góp.

Thứ tư, xây dựng môi trường học thuật quốc tế ngay tại chỗ. Hội nhập không nhất thiết phải ra nước ngoài, mà có thể diễn ra ngay tại Việt Nam. Các lớp học, seminar song ngữ, học liệu mở quốc tế, nền tảng học trực tuyến kết nối xuyên biên giới… chính là công cụ để mọi học sinh, sinh viên được tiếp cận tri thức toàn cầu.

Thứ năm, đầu tư hạ tầng số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Nền tảng giáo dục số, hệ thống chứng chỉ điện tử, kho học liệu mở bằng nhiều ngôn ngữ sẽ giúp học sinh vùng sâu, vùng xa tiếp cận tri thức quốc tế, rút ngắn khoảng cách vùng miền. Đồng thời, ứng dụng AI vào quản trị, đánh giá, dịch thuật và cá nhân hóa học tập sẽ mở ra không gian học tập linh hoạt, công bằng.

Song song với đó, việc nâng cao năng lực ngoại ngữ và kỹ năng xuyên văn hóa cho học sinh, sinh viên là điều kiện tiên quyết để hội nhập hiệu quả. Ngoại ngữ phải trở thành công cụ của học khoa học, công nghệ, kinh tế, văn hóa.

Cuối cùng, hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế tài chính. Hội nhập chỉ bền vững khi có nền tảng pháp lý đồng bộ, minh bạch cho liên kết đào tạo, công nhận tín chỉ, thu hút nhân lực. Cơ chế đầu tư cũng cần hài hòa giữa ngân sách Nhà nước và xã hội hóa, đặc biệt quan tâm đến đối tượng yếu thế để không ai bị bỏ lại phía sau.

Hội nhập quốc tế trong giáo dục vừa là cơ hội, vừa là thách thức. Nếu tận dụng tốt, giáo dục Việt Nam sẽ được tiếp thêm sức mạnh để nhanh chóng rút ngắn khoảng cách với khu vực và thế giới, tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, đủ sức cạnh tranh và hội nhập toàn cầu.

Thành công của hội nhập không chỉ đo bằng số lượng thỏa thuận quốc tế, mà bằng chất lượng đầu ra của người học: Năng lực tư duy, khả năng sáng tạo, phẩm chất công dân toàn cầu nhưng vẫn giàu bản sắc Việt Nam. Đồng thời, cần đo bằng khả năng của các cơ sở giáo dục trong việc tạo ra tri thức mới, lan tỏa chuẩn mực quốc tế và đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Thông điệp mà Tổng Bí thư Tô Lâm đưa ra trong định hướng thứ năm chính là lời hiệu triệu: Hội nhập để bứt phá, hội nhập để lan tỏa chuẩn mực, hội nhập để khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ giáo dục thế giới. Đây là con đường tất yếu để giáo dục Việt Nam thực sự trở thành “quốc sách hàng đầu”, góp phần củng cố sức mạnh nội sinh và nâng cao vị thế quốc gia trong kỷ nguyên toàn cầu hóa.