Cân nhắc việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường

Có thể tác động tiêu cực đến nhiều ngành kinh tế 

Theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt năm 2008 đã qua 4 lần sửa đổi, bổ sung vào các năm 2014, 2016 và 2022 để phù hợp với thực tế và yêu cầu quản lý thuế trong từng giai đoạn. Đề nghị xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đang được Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo với nhiều sửa đổi quan trọng, sẽ có tác động lớn đến các doanh nghiệp trong chuỗi sản xuất, kinh doanh, tiêu thụ mặt hàng, dịch vụ thuộc đối tượng điều chỉnh của luật và cả người tiêu dùng.

Trong Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) có bổ sung một số đối tượng chịu thuế: Nước giải khát có đường; thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn; sản phẩm thuốc lá mới và thiết bị, bộ phận, dung dịch của thuốc lá mới; kinh doanh dịch vụ trò chơi điện tử trên mạng. Trong đó, việc bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt với lý do ngăn ngừa, giảm tình trạng thừa cân, béo phì đáng báo động ở trẻ em; nguy cơ cao đối với nhiều bệnh không lây nhiễm, các bệnh mãn tính và tử vong sớm.

Nhà máy sản xuất bia, thức uống đại mạch của Heineken tại Việt Nam. Ảnh: TUYẾT MINH

Tại hội thảo góp ý đề nghị xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) được VCCI tổ chức vào ngày 5-7, các đại biểu đã thảo luận về nhiều nội dung sửa đổi quan trọng, tác động lớn đến các doanh nghiệp trong chuỗi sản xuất, kinh doanh. Một trong những nội dung được nhiều đại biểu quan tâm nhất tại hội thảo là việc bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Nhiều đại biểu cho rằng chưa có đủ bằng chứng và cơ sở khoa học thuyết phục để khẳng định việc áp dụng công cụ thuế này sẽ giúp cải thiện và nâng cao sức khỏe người dân mà cụ thể là phòng tránh nguy cơ thừa cân, béo phì. Trong khi đó, việc này lại có thể gây ra những tác động tiêu cực lan tỏa đến nhiều ngành kinh tế và đời sống. 

PGS, TS, bác sĩ Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia chia sẻ, có nhiều nguyên nhân dẫn đến thừa cân, béo phì: Chế độ dinh dưỡng không lành mạnh như tiêu thụ các thực phẩm giàu calories, thời gian ngồi tĩnh tại nhiều, ít vận động... Chưa có nghiên cứu tìm thấy mối liên quan duy nhất của thừa cân, béo phì với nước giải khát có đường. Nước giải khát có đường không phải là nguồn cung cấp calories nhiều nhất trong các thực phẩm.

Tránh tạo rủi ro chính sách cho doanh nghiệp 

Theo TS Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Nghiên cứu Môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương, các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp trong lĩnh vực nước giải khát nói riêng đang trong giai đoạn rất khó khăn. Thời điểm này, việc mở rộng đối tượng chịu thuế và tăng thuế (trong đó có thuế tiêu thụ đặc biệt) là chưa phù hợp vì sẽ tạo gánh nặng, thậm chí có thể làm kiệt quệ hơn sự khó khăn của doanh nghiệp trong bối cảnh hiện nay. Bất kỳ chính sách nào cũng có tác động kinh tế-xã hội nhất định, do vậy công cụ chính sách không nên tạo thêm gánh nặng cho nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân. TS Nguyễn Minh Thảo khuyến nghị cần cân nhắc về lộ trình áp dụng mở rộng đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, từ đó tránh tạo ra những rủi ro chính sách cho doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam đề nghị không bổ sung nước giải khát có đường hay nước giải khát không cồn vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt vì các mục tiêu chính sách, tính phù hợp, hiệu quả và công bằng của việc mở rộng cơ sở thuế này chưa được chứng minh. Việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường sẽ khiến doanh thu của ngành sản xuất nước giải khát thiệt hại khoảng 3.664 tỷ đồng, trong khi đó mức doanh thu thuế tăng thêm cho ngân sách nhà nước chỉ đạt 1.525,9 tỷ đồng. Bên cạnh đó, việc này cũng sẽ ảnh hưởng đến 9.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng 1 triệu hộ kinh doanh sản phẩm; gây tác động đến hàng chục nghìn lao động trong chuỗi giá trị của doanh nghiệp và dự kiến sẽ tác động tiêu cực tới sinh kế của 337.000 hộ gia đình trồng mía.

Ông Nguyễn Thanh Phúc, Giám đốc Đối ngoại Heineken Việt Nam nhận định: "Không nên đưa thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Đề xuất từ tờ trình của Bộ Tài chính cho rằng, thức uống đại mạch là sản phẩm tương tự bia do có nguyên liệu, quy trình, hình thức, mùi vị giống bia nên cần phải đánh thuế tiêu thụ đặc biệt. Chúng tôi cho rằng cơ sở đề xuất này rất không hợp lý, vì các yếu tố giống nhau này không phải là cơ sở pháp lý để áp thuế tiêu thụ đặc biệt, cũng không phải là cơ sở phù hợp với mục đích của sắc thuế tiêu thụ đặc biệt là hạn chế hoặc không khuyến khích tiêu dùng những sản phẩm có hại cho sức khỏe (cụ thể ở đây là sản phẩm có cồn). Thực tế, thức uống đại mạch là một sản phẩm không có cồn và cũng chưa có bất kỳ nghiên cứu khoa học nào kết luận rằng thức uống đại mạch có hại cho sức khỏe. Đồng thời, thức uống đại mạch có mùi vị tương tự bia, có thể góp phần thay đổi hành vi người tiêu dùng từ các sản phẩm bia, rượu có cồn sang sản phẩm không cồn; góp phần làm giảm tác hại của việc lạm dụng đồ uống có cồn".

NGUYỄN ANH VIỆT