Phim truyền hình Việt Nam cần luồng gió mới

Đề tài gia đình bắt đầu đuối

Không thể phủ nhận, những năm gần đây, phim truyền hình Việt lên ngôi, nhiều khán giả đã lựa chọn phim truyền hình như món ăn tinh thần không thể thiếu sau những giờ làm việc căng thẳng.

Có nhiều bộ phim được đánh giá cao về chất lượng, chiếm được cảm tình của người xem gần đây có thể kể đến như: Độc đạo, Không thời gian, Đi giữa trời rực rỡ, Chúng ta của 8 năm sau, Gặp em ngày nắng, Trạm cứu hộ trái tim, Về nhà đi con…

Hay mới đây nhất, đến gần hơn với khán giả vào “khung giờ vàng”, hai bộ phim đầu tiên được lựa chọn để ra mắt khung phát sóng mới là Cha tôi, người ở lại (VTV1) của đạo diễn, NSƯT Vũ Trường Khoa và Những chặng đường bụi bặm (VTV3) của đạo diễn Trịnh Lê Phong. Kết quả khảo sát cho thấy phim Việt giờ vàng ngày càng thu hút đông đảo người xem. Nhiều phim đã trở thành hiện tượng với tỷ suất người xem cao.

Theo báo cáo từ Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, năm 2024 ghi nhận lượng người xem phim truyền hình trên các kênh sóng quốc gia giảm gần 30% so với năm 2019. Trên nền tảng VTVGo, lượng truy cập để xem các phim phát sóng giờ vàng cũng giảm trung bình 18% mỗi năm kể từ năm 2020.

Trên mạng xã hội, các phim truyền hình Việt hiếm khi lọt top trending hoặc trở thành chủ đề thảo luận sôi nổi như trước đây.

Hiện nay, chỉ tính riêng Đài Truyền hình Việt Nam, trung bình mỗi năm sản xuất hơn 500 tập phim (tương đương từ 12 - 15 bộ phim). Trước nhu cầu ngày càng lớn, đòi hỏi ngày càng khắt khe từ phía khán giả, buộc các nhà làm phim phải nỗ lực và bứt phá mạnh mẽ hơn nữa. Tuy nhiên, đề tài gia đình vẫn là chủ đề các nhà đài tập trung khai thác.

Theo đạo diễn Võ Hồng Loan, đề tài gia đình trong phim ảnh vốn không mới. “Mỗi gia đình lại mang một câu chuyện khác nhau, không có nhà nào giống nhà nào. Thậm chí mỗi ông bố bà mẹ cũng sẽ có những suy nghĩ khác nhau khi cùng nhìn về một vấn đề”, chị cho biết.

Với Mặt trời trong đêm, chị chọn thể hiện theo cách vui vẻ và lạc quan. Dù cho những đứa con có xảy ra chuyện gì bên ngoài xã hội thì khi trở về nhà cũng là nơi đầy ắp tiếng cười. Thông điệp bộ phim muốn truyền tải cũng rất nhẹ nhàng, gia đình là nơi đầu ắp tình yêu thương.

Dù cách tiếp cận khác nhau, các bộ phim đều cho thấy đề tài gia đình vẫn là ưu tiên của các nhà làm phim. Dễ thấy khi không hẹn mà gặp, trên truyền hình cùng lúc có 2 bộ phim cùng khai thác câu chuyện về những ông bố đơn thân.

Đó là Cha tôi, người ở lại (đạo diễn NSƯT Vũ Trường Khoa, lên sóng VTV3) kể về 2 người đàn ông xa lạ, vì hoàn cảnh mà cùng chăm sóc 3 đứa trẻ, gồm cả con nuôi và con ruột.

Trong khi đó, Mặt trời trong đêm (đạo diễn Võ Hồng Loan, lên sóng SCTV14) xoay quanh một người đàn ông góa vợ, tự mình nuôi 3 cô con gái khôn lớn trưởng thành.

Duyên (đạo diễn, NSƯT Nguyễn Phương Điền) cũng là một mảng màu khác về đề tài gia đình khi khai thác cuộc sống của 3 thế hệ cùng chung sống dưới một mái nhà. Phim là câu chuyện về tình yêu, tình thân, sự trưởng thành của những người trẻ và cả những tham vọng tranh giành gia sản của những người thân trong gia đình.

Dù không thuộc dòng chủ lưu, Nắng khuya (đạo diễn NSƯT Nhâm Minh Hiền, đang lên sóng trên VTV9) và Mẹ biển (đạo diễn NSƯT Nguyễn Phương Điền, lên sóng trên VTV1) vẫn đề cao yếu tố gia đình. Nắng khuya khắc họa gia đình như bệ đỡ giúp người trẻ trong xóm trọ nghèo vượt qua biến cố.

Trong khi đó, Mẹ biển tái hiện cuộc sống miền biển trước và sau bão, với những số phận điển hình, nhấn mạnh tình yêu thương và sự thứ tha.

Đạo diễn Nguyễn Phương Điền thừa nhận, mấy năm trở lại đây, anh không làm nhiều vì hầu hết các câu chuyện phim đều xoay quanh những vấn đề quen thuộc: tiểu tam, tranh chấp tài sản…

“Tôi muốn thay đổi tư duy làm phim và muốn hướng khán giả đến những điều tích cực”, anh bày tỏ.

Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, số lượng phim truyền hình Việt hấp dẫn có sự sụt giảm, đa phần đang nhạt đi, mất dần sức hút. Ngay như đề tài gia đình đang quá tải và bắt đầu cạn ý tưởng, tạo sự nhàm chán. Đơn cử một số bộ phim như Chúng ta của 8 năm sau, Dưới bóng cây hạnh phúc theo đa số khán giả, có mô típ đi theo lối mòn, không mới.

Còn đối với bộ phim Trạm cứu hộ trái tim, chiếu trên “khung giờ vàng” mỗi tối, lại bị đánh giá là hơi sa đà vào các tình tiết báo thù, “drama” kịch tính, quên đi tính logic trong mạch phim, cốt truyện.

Làm mới, đa dạng để cạnh tranh

Đề tài gia đình từng làm mưa làm gió trên sóng truyền hình nhiều năm trở lại đây, đang bắt đầu đuối và đối mặt với thách thức lớn. Nếu đi vào lối mòn, nguy cơ bão hòa và mất khán giả là khó tránh, nhất là khi họ có nhiều lựa chọn trên các nền tảng số.

Việt Nam hiện có hơn 20 nền tảng OTT trong và ngoài nước đang hoạt động tích cực. Một khảo sát của Decision Lab (2023) cho thấy 64% người dùng tại Việt Nam thường xuyên sử dụng từ 3 nền tảng OTT trở lên để giải trí mỗi tuần.

Mỗi nền tảng lại có hệ sinh thái nội dung riêng, từ phim điện ảnh bom tấn, series quốc tế, cho đến nội dung bản địa được đầu tư chỉn chu. Trong khi đó, theo dữ liệu từ Statista, thời gian trung bình mỗi người Việt Nam dành cho việc xem nội dung trên các nền tảng OTT (Over-The-Top) như Netflix, VieON, FPT Play, TV360... tăng từ 56 phút/ngày vào năm 2020 lên đến 108 phút/ngày vào cuối năm 2024. Điều này cho thấy rõ ràng sự chuyển dịch mạnh mẽ về thị hiếu, đặc biệt ở thế hệ trẻ.

Rõ ràng, sự bùng nổ của các nền tảng xem phim trực tuyến mang đến lựa chọn phong phú cho khán giả, nhưng cũng đồng thời làm loãng sự chú ý dành cho phim truyền hình phát sóng truyền thống.

Thêm vào đó, mô hình nội dung ngắn đang chiếm ưu thế trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, YouTube Shorts khiến người xem ngày càng thiếu kiên nhẫn với các dòng phim dài hơi.

Trong bối cảnh này, phim truyền hình Việt – vốn thường xuyên phát sóng theo khung giờ cố định, nội dung trải dài hàng chục tập – dễ dàng bị mất chỗ đứng khi khán giả quen với việc lựa chọn theo sở thích cá nhân và xem theo nhịp sống của riêng mình.

Không chỉ bị “làm loãng sự chú ý” từ các app giải trí, một nguyên nhân không thể bỏ qua là chính chất lượng phim truyền hình Việt Nam hiện nay chưa đáp ứng được kỳ vọng của khán giả. Về kịch bản, nhiều phim bị đánh giá là lê thê, thiếu kịch tính hoặc lặp lại mô-típ cũ. Năm 2023, trong số hơn 60 bộ phim truyền hình phát sóng trên VTV, có tới 40% bị người xem phản hồi tiêu cực về nội dung (theo thống kê nội bộ của VTV).

Lấy ví dụ, bộ phim Đi giữa trời rực rỡ thực sự ấn tượng khi đạt hơn 11 tỉ lượt xem sau 58 tập nhưng lại là bộ phim gây nhiều tranh cãi về kịch bản. Càng về những tập cuối, phim càng bị chê quá “lê thê”, tình huống phi logic, thậm chí bị cho là yếu kém trong khâu xây dựng kịch bản.

Sự non kém trong khâu kịch bản của phim truyền hình Việt từng được đạo diễn Trịnh Lê Phong nhìn nhận: “Hiện khó khăn nhất của phim truyền hình Việt là vấn đề kinh phí. Ở những nước có nền truyền hình phát triển, kinh phí để sản xuất một bộ phim truyền hình cao gấp nhiều lần so với chúng ta. Kinh phí cao thì mới có thể yêu cầu cao ở các công đoạn liên quan".

Trong khi đó, biên kịch Phạm Đình Hải cho rằng các biên kịch của phim truyền hình Việt chưa bám sát được thực tế cuộc sống nên gây ra tình trạng phim dở. “Chỉ cần bám sát hiện thực cuộc sống, các nhà làm phim sẽ vẫn luôn có những thứ mới mẻ mang đến cho người xem", nhà biên kịch nói.

Ngoài ra, đội ngũ diễn viên, sự lạm dụng diễn viên trẻ, nổi tiếng trên mạng xã hội nhưng thiếu kinh nghiệm diễn xuất khiến nhiều bộ phim bị mất điểm. Đơn cử, Mạnh Trường được xem là “nam thần” của màn ảnh nhỏ Việt Nam, nhưng khi anh xuất hiện ở Chúng ta của 8 năm sau, anh lại bị chê là “cưa sừng làm nghé” khi cứ mãi thể hiện hình ảnh soái ca ngôn tình;

Rồi Thu Quỳnh – người từng gây sốt với những phân cảnh “hắc hóa” trong Quỳnh búp bê, Về nhà đi con nay lại đang khiến người xem “bội thực” vì những cảnh trợn mắt, nghiến răng ở Cuộc chiến không giới tuyến, Cha tôi người ở lại…

Trong khi đó, các nền tảng OTT quốc tế đang ngày càng đẩy mạnh nội dung châu Á chất lượng cao với các bộ phim Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan... được đầu tư công phu từ hình ảnh, diễn viên đến chiến lược truyền thông. Sự so sánh là không thể tránh khỏi, và đáng tiếc phim Việt đang tụt lại khá xa.

Trước tình hình này, rõ ràng phim truyền hình Việt Nam cần một sự thay đổi lớn để thích nghi và giữ chân khán giả. Phim truyền hình Việt có thể đang mất sức hút, nhưng không có nghĩa là mất cơ hội nếu có sự thay đổi tích cực.