Ngân hàng Nhà nước: Chủ động, kiên trì trong cuộc chiến chống rửa tiền

Quang cảnh trụ sở làm việc của Ngân hàng Nhà nước. Ảnh: Kim Thành

Rửa tiền – “bóng đen” trong nền kinh tế hiện đại

Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Nguyễn Ngọc Cảnh cho biết, nhận thức rõ điều đó, thời gian qua, NHNN đã thể hiện vai trò nòng cốt trong việc xây dựng, điều hành và giám sát hệ thống phòng, chống rửa tiền (PCRT) quốc gia. Cuộc chiến này tuy diễn ra thầm lặng, nhưng đòi hỏi sự chủ động, kiên trì, phối hợp chặt chẽ và không khoan nhượng.

Rửa tiền là hành vi hợp pháp hóa nguồn tiền có được từ tội phạm, nhằm che giấu nguồn gốc bất hợp pháp và đưa tiền “bẩn” vào hệ thống tài chính hợp pháp. Các phương thức rửa tiền ngày càng tinh vi: chuyển tiền xuyên biên giới, lợi dụng ngân hàng, đầu tư bất động sản, tiền ảo, hay thương mại quốc tế.

Theo báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), mỗi năm, số tiền rửa trên toàn cầu tương đương 2–5% GDP thế giới – tức hàng nghìn tỷ USD. Việt Nam, với nền kinh tế mở, giao dịch quốc tế tăng nhanh, cũng không nằm ngoài nguy cơ này.

Thực tế, các cơ quan chức năng từng phát hiện nhiều vụ việc liên quan đến rửa tiền qua mua bán bất động sản, ngoại tệ, chuyển tiền kiều hối, cá độ online, tiền mã hóa, gây thất thoát nguồn lực và ảnh hưởng đến uy tín hệ thống tài chính.

Ngân hàng Nhà nước – Trung tâm điều phối “lá chắn” phòng, chống rửa tiền

Là cơ quan đầu mối của Việt Nam trong lĩnh vực này, NHNN đã và đang chủ động triển khai hàng loạt giải pháp đồng bộ nhằm ngăn chặn và phát hiện sớm các hoạt động rửa tiền.

Ngay từ năm 2009, Việt Nam đã thành lập Cục Phòng, chống rửa tiền thuộc NHNN – một trong những cơ quan chuyên trách đầu tiên trong khu vực Đông Nam Á. Cục có nhiệm vụ thu thập, phân tích và chuyển giao thông tin tài chính nghi ngờ rửa tiền cho các cơ quan chức năng như Bộ Công an, Tổng cục Hải quan, Ủy ban Chứng khoán…

Năm 2022, Việt Nam ban hành Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi) – một bước tiến lớn về thể chế, phù hợp với chuẩn mực quốc tế do Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính (FATF) đề ra. Luật mới mở rộng phạm vi đối tượng báo cáo (gồm ngân hàng, tổ chức tín dụng, công ty bảo hiểm, bất động sản, kế toán, luật sư...), đồng thời tăng cường chế tài xử phạt và nghĩa vụ báo cáo giao dịch đáng ngờ.

Song song với đó, NHNN liên tục ban hành các văn bản hướng dẫn, tổ chức đào tạo, kiểm tra định kỳ, và ứng dụng công nghệ thông tin trong giám sát giao dịch tài chính. Các ngân hàng thương mại hiện nay đều phải thiết lập hệ thống nhận biết khách hàng (KYC), đánh giá rủi ro, giám sát giao dịch và lưu trữ dữ liệu theo quy định.

Chủ động hội nhập và hợp tác quốc tế

Trong cuộc chiến chống rửa tiền, sự hợp tác quốc tế là yếu tố sống còn. Việt Nam, thông qua NHNN, đã tích cực tham gia và đóng góp tại Nhóm châu Á – Thái Bình Dương về chống rửa tiền (APG), đồng thời thực hiện nghiêm túc các khuyến nghị của FATF.

Việc Việt Nam thoát khỏi danh sách giám sát tăng cường (còn gọi là “danh sách xám”) vào năm 2014 là minh chứng cho nỗ lực không ngừng nghỉ của NHNN và các cơ quan liên quan trong việc nâng cao tiêu chuẩn phòng, chống rửa tiền.

Hiện nay, NHNN cũng đang chủ động xây dựng cơ chế trao đổi thông tin xuyên biên giới, hợp tác với các định chế tài chính quốc tế, và phối hợp chặt chẽ với các tổ chức như Interpol, UNODC, Ngân hàng Thế giới (WB) nhằm chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao năng lực giám sát và điều tra tài chính.

Chuyển đổi số – “vũ khí mới” trong phát hiện rửa tiền

Một trong những hướng đi đột phá của NHNN trong thời gian gần đây là ứng dụng công nghệ số trong phòng, chống rửa tiền. Các hệ thống phân tích dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI), và học máy (Machine Learning) đang được thử nghiệm để phát hiện mô hình giao dịch bất thường, nhận diện hành vi đáng ngờ trong hàng triệu giao dịch mỗi ngày.

NHNN cũng khuyến khích các tổ chức tín dụng đầu tư vào hệ thống AML (Anti-Money Laundering) hiện đại, tích hợp dữ liệu khách hàng, giao dịch, và cảnh báo rủi ro theo thời gian thực. Một số ngân hàng lớn tại Việt Nam đã bắt đầu triển khai công nghệ xác thực sinh trắc học, định danh điện tử (eKYC) và tự động phân tích hành vi tài chính để ngăn chặn rửa tiền ngay từ giai đoạn mở tài khoản.

Việc chuyển đổi số trong giám sát tài chính không chỉ giúp nâng cao hiệu quả phát hiện rửa tiền, mà còn tăng tính minh bạch, giảm rủi ro pháp lý và tạo niềm tin cho nhà đầu tư quốc tế.

Chủ động, kiên trì – nền tảng cho hệ thống tài chính minh bạch

Cuộc chiến chống rửa tiền là cuộc chiến dài hơi, đòi hỏi sự kiên trì và liên kết chặt chẽ giữa các bên. Rửa tiền thường đi kèm với tham nhũng, trốn thuế, buôn lậu, buôn bán ma túy – những tội phạm có tổ chức và xuyên biên giới. Do đó, cần sự phối hợp liên ngành giữa NHNN, Bộ Công an, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp, cơ quan thuế, hải quan và các tổ chức tài chính.

NHNN xác định, trong thời gian tới, trọng tâm là: Hoàn thiện khung pháp lý phù hợp với chuẩn mực FATF; nâng cao năng lực nhân sự làm công tác phân tích tài chính và điều tra dòng tiền; đẩy mạnh tuyên truyền, đào tạo nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ ngân hàng và doanh nghiệp; tăng cường hợp tác quốc tế, đặc biệt trong chia sẻ thông tin và truy vết tài sản xuyên biên giới.

Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Ngọc Cảnh nhấn mạnh: Trong thế giới toàn cầu hóa, rửa tiền không chỉ là vấn đề của một quốc gia, mà là thách thức chung của toàn cầu. Việt Nam, với vai trò là nền kinh tế đang phát triển năng động, đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc xây dựng một hệ thống tài chính minh bạch, an toàn và đáng tin cậy.

Sự chủ động, kiên trì và chuyên nghiệp của NHNH trong phòng, chống rửa tiền không chỉ góp phần bảo vệ hệ thống ngân hàng, mà còn củng cố niềm tin của nhà đầu tư, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Có thể nói, cuộc chiến chống rửa tiền là cuộc chiến không tiếng súng, nhưng là thước đo bản lĩnh và năng lực quản trị của một quốc gia hiện đại. Và trên mặt trận ấy, NHNH đang là “người gác cổng” thầm lặng, kiên định và vững vàng vì một nền tài chính trong sạch, minh bạch và phát triển bền vững.